Αμήν

Ἑβραϊκὴ λέξη ποὺ ἔμεινε ἀμετάφραστη καὶ σημαίνει: ναί, βέβαια, μακάρι, σίγουρα, εἴθε νὰ γίνει, γένοιτο. 

Ὅταν κανεὶς λέει Ἀμήν, διακηρύσσει ὅτι θεωρεῖ ἀληθινὸ αὐτὸ ποὺ μόλις εἰπώθηκε, ἔτσι ὥστε νὰ ἐπιβεβαιώνει μία πρόταση, ἢ νὰ μετέχει, μὲ αὐτὴ τὴ λέξη, σὲ μιὰ προσευχή.

Τη δοξολογητική εκφώνηση του ιερουργού στην αρχή της Θείας Λειτουργίας με το: «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων», έρχεται στη συνέχεια ο λαός δια του ιεροψάλτου να την επιβεβαιώσει και να την επικυρώσει με το «αμήν». 
Η λέξη αυτή είναι εβραϊκή και αμετάφραστη συχνά απαντάται στα αγιογραφικά και λατρευτικά κείμενα. 
Στον ευαγγελικό λόγο ο Κύριος Ιησούς κάμνει χρήση αυτής της λέξης στην επικοινωνία που έχει με το λαό. Αρχίζει συχνά τη διδαχή Του με το «αμήν» στη φράση: «αμήν λέγω υμίν» με τη σημασία του επιρρήματος «αληθώς», που ισοδυναμεί με τη φράση «σας διαβεβαιώ». 
Όταν πάλιν ήθελε να βγάλει κάθε δισταγμό και αμφιβολία από τους ακροατές Του και να ενισχύσει την επιβεβαίωσή Του, το επαναλαμβάνει το «αμήν» στη φράση: «αμήν αμήν λέγω υμίν». Συνοδευόμενο με το ρήμα «λέγω» αποτελεί έντονη επιβεβαίωση: «αληθινά σας διαβεβαιώ».
Στα λειτουργικά κείμενα, ως λειτουργική έκφραση, το «αμήν» αποτελεί αντιφώνηση του λαού στην εκφώνηση και ευχή του λειτουργού και έχει σημασία βεβαιωτική δηλαδή (αληθώς, ναι, είναι) και άλλοτε έχει σημασία ευχετική (γένοιτο, είθε να γίνει). 

Εν προκειμένω στην εκφώνηση της έναρξης της Θείας Λειτουργίας με τη δοξολόγηση της Βασιλείας του Τριαδικού Θεού το «αμήν» του λαού, που σήμερα για πρακτικούς λόγους απαντάται από τον ιεροψάλτη, κατά την εκτίμηση των περισσοτέρων ερμηνευτών έχει σημασία επιβεβαιωτική. Ο λαός με το στόμα του ιεροψάλτη διαβεβαιώνει πως όντως η Βασιλεία του Θεού είναι δοξασμένη από τώρα και πάντοτε και στους ατελεύτητους αιώνες. 

Κατά την ερμηνεία όμως άλλων αυτό το «αμήν», συγχρόνως έχει και ευχετική σημασία. 
Πάντα, και στην εποχή μας, υπάρχουν άνθρωποι με εναγώνιες αμφιβολίες και επιφυλάξεις σχετικές με την ύπαρξη η ανυπαρξία του Θεού και κατ’ επέκταση της Βασιλείας Του. 

Ο λαός του Θεού με το «αμήν» του επεύχεται και είναι ωσάν να λέγει: «Ναι αληθώς, η Βασιλεία του Θεού είναι αναμφισβήτητη πραγματικότητα για τους πιστούς». 

Για όσους προβληματίζονται και ταλαιπωρούνται από μεταφυσικά προβλήματα, χωρίς να αισθάνονται ικανοποιημένοι από τις απαντήσεις της Εκκλησίας, το «αμήν» των πιστών πέραν της επιβεβαιωτικής σημασίας, έχει και ευχετική σημασία. Εύχονται οι πιστοί να ανοίξει ο δρόμος των αληθειών της Εκκλησίας σε όσους, έχουν τις επιφυλάξεις τους η και τις αρνήσεις τους και να γίνει και γι’ αυτούς πραγματικότητα η δοξολόγηση της Βασιλείας του Τριαδικού Θεού.
Στη λατρευτική ζωή της Εκκλησίας η χρήση του «αμήν» από μέρους του λαού φανερώνει και μία βασική λειτουργική αλήθεια. Ανάμεσα στο λειτουργό και το εκκλησίασμα υπάρχει επικοινωνιακή σχέση σε μορφή διαλόγου. Ο ιερουργός εκφωνεί ευχές, δεήσεις, αιτήματα, δοξολογίες και ο λαός με το στόμα των ιεροψαλτών απαντά ανάλογα. 

Στις διάφορες απαντήσεις το «αμήν» με την έννοια της διαβεβαίωσης η της ευχής έχει κυρίαρχη θέση. 

Μάλιστα δεν είναι απλώς μία τυπική και συμβατική συμμετοχή του λαού. 
Η βαθύτερη έννοια του «αμήν» εκφράζει την ενεργητική ανταπόκριση του λαού στα εκφωνηθέντα του ιερουργού. Έτσι επισφραγίζονται και επιβεβαιώνονται οι εκφωνήσεις του ιερουργού και με τη συγκατάθεση του εκκλησιάσματος. Το λαϊκό στοιχείο κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας δεν είναι απλώς «οι παρακολουθούντες» τα τελούμενα, αλλά οι μετέχοντες ενεργώς σ’αυτά. 

Με το «αμήν» επιβεβαιώνεται και συναποδέχεται το εκκλησιαστικό πλήρωμα τα υπό του λειτουργού εκφωνηθέντα και ως δικά του αιτήματα και αναφορές. Με τον τρόπο αυτό η ενότητα του Σώματος του Χριστού, που είναι η ζωντανή Εκκλησία, γίνεται πιο αισθητή στο κοινό έργο, στην κοινή ιερουργία του λαού και του κλήρου.

Ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας, που έζησε τον 14ον αιώνα και υπήρξε ένας από τους πιο αξιόλογους ερμηνευτές της Θείας Λειτουργίας, στο έργο του: «Εις την Θείαν Λειτουργίαν», γράφει: «Ειπόντος γαρ εκείνου και δοξολογήσαντος, οι πιστοί πάντες το «αμήν» επιλέγουσι, και τούτο το ρήμα βοήσαντες οικειούνται πάσας τας εκείνου φωνάς» (1). Δηλαδή, αφού ο ιερουργός εκφωνήσει αυτή τη δοξολογία, όλοι οι πιστοί επιλέγουν το «αμήν», και αναφωνώντας αυτή τη λέξη, γίνονται μέτοχοι σ’ όλες τις εκφράσεις του ιερουργού. Δε συμφωνούν τυπικά με τον λειτουργό, αλλά εκφράζουν μίαν ενεργητική και δημιουργική αποδοχή και έτσι επισφραγίζουν και επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά του.
Ο μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος, που μας άφησε, ανάμεσα στα πολλά συγράμματά του, και τον εξαίρετο σχολιασμό του στη Θεία Λειτουργία, αναφέρει: 
«Το «Αμήν» είναι λέξη εβραϊκή, που πέρασε στη λατρεία της Εκκλησίας. Λέγεται πάντα από το λαό και έχει μία διπλή σημασία. Ο λαός απαντά στην εκφώνηση και η επιβεβαιώνει πως αυτό που κάθε φορά λέει ο ιερέας είναι ένα πραγματικό γεγονός η εύχεται να γίνει πραγματικό. Φαίνεται εδώ αμέσως από την αρχή η ενότητα του Σώματος της Εκκλησίας και ότι η Θεία Λειτουργία είναι κοινό έργο του κλήρου και του λαού. Η σύναξη των πιστών, για να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία, εκφράζει την Εκκλησία. Δεν συναγόμαστε δηλαδή στο ναό για προσευχηθούμε ατομικά, αλλά για να εκφράσουμε το μυστήριο της Εκκλησίας. 
Στην αρχαία εποχή όλοι που ήσαν μέσα στο ναό αντιφωνούσαν το «Αμήν», και ήταν σαν και να ακουγότανε βροντή από τον ούρανό» καταλήγει ο μακαριστός Μητροπολίτης.

diakonima

Ωσαννά

Η λέξη Ωσαννά αποτελεί επιφώνημα θρησκευτικών ύμνων, 
που ψάλλονται στις ορθόδοξες εκκλησίες.

Περιλαμβάνεται και στην «Άγια νύχτα» – στην ελληνική της μετάφραση.

Προέρχεται από το εβραϊκό λεξιλόγιο και σημαίνει δόξα ή δοξασμένος.

Κατά τη θεολογική ερμηνεία, το ωσαννά εκφράζει επίκληση σωτηρίας ή δοξολογία στον Ύψιστο.

Σαβαώθ

Κύριος Σαβαώθ σημαίνει Κύριος των Δυνάμεων. 

↬↬↬↬

Δεν μεταφράστηκε η λέξη Σαβαώθ από τους εβδομήκοντα αλλά απλά μεταφέρθηκε από το εβραϊκό κείμενο...

Καιρός

Είναι προετοιμασία. Η προετοιμασία των λειτουργών για την τέλεση των αγιαστικών ή μυστηριακών πράξεων της Εκκλησίας. 

Ειδικά, η Ακολουθία του «Καιρού» είναι μια «κωδικοποιημένη» ευχετική προετοιμασία. Υπό την έννοια αυτή προσγειωνόμαστε στην απόλυτη πραγματικότητα της διακονίας μας, αξιολογώντας την κάθε στιγμή της ζωής μας Χριστοκεντρικά, αφού Κέντρον και εντελέχεια του γραμμικού χρόνου είναι ο Χριστός, που μεταβάλλει τον κοσμικό χρόνο σε λειτουργικό, δίνοντάς του και κατακόρυφη διάσταση. 

Δεν είμαστε εμείς που οδηγούμεθα στο μέλλον, αλλά ο Χριστός και η Βασιλεία Του που ήλθαν σ' εμάς και έτσι η αιωνιότητα εισήλθε στην Ιστορία, ο Χριστός είναι το τέλος, το «πλήρωμα του χρόνου» και η είσοδος του κόσμου και του ανθρώπου εισέρχεται στον καιρό και το πλήρωμα των εσχάτων.

περισσότερα στη Βασιλεία των Ουρανών 

Ο κόσμος των Αγγέλων

Αρχιμανδρίτου Ιωάννου Καραμούζη

Η Αγία Γραφή και η Ιερά Παράδοση φιλοξενούν πολυάριθμες μαρτυρίες σχετικά με την ύπαρξη και τη δράση των Αγγέλων. Μετά από τη πτώση των πρωτοπλάστων άγγελοι φυλάσσουν το Παράδεισο, άγγελοι διδάσκουν στον Αδάμ τον τρόπο καλλιέργειας της γης, ενώ άγγελοι εμφανίζονται στον Αβραάμ, το Λωτ, κατά την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και σε πολλούς από τους προφήτες. 

Στο κείμενο της Καινής Διαθήκης οι άγγελοι μνημονεύονται σε πολλά χωρία, εκ των οποίων τα ενδεικτικότερα είναι κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και καθ΄ όλη τη πορεία του Ιησού από τη Γέννηση μέχρι και την Ανάληψή του.

Δημιουργία και σκοπός ύπαρξης των αγγέλων
Οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πριν από τον υλικό κόσμο, αφού στο βιβλίο της Π.Δ. «Ιώβ» παρουσιάζεται ο Θεός να μιλά και να ομολογεί ότι μόλις δημιούργησε τα άστρα, όλοι οι άγγελοι τον ύμνησαν με δοξολογίες.

Ενώ και ο Μ. Βασίλειος αναφέρει ότι πριν τη δημιουργία του υλικού κόσμου υπήρχε υπέρχρονη και πρεσβύτερη κατάσταση, που είναι ο κόσμος των αγγέλων.

Ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν από το Θεό δεν μας είναι γνωστός. Ωστόσο μπορούμε να λάβουμε μία εικόνα γι΄ αυτόν μέσα από την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ο οποίος λέγει ότι οι αγγελικές δυνάμεις δημιουργήθηκαν μόλις ο Θεός συνέλαβε την ιδέα της δημιουργίας τους. Δηλ. η απόφαση του Θεού να δημιουργήσει τον αγγελικό κόσμο, σήμανε ταυτόχρονα και τη δημιουργία του.
Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων δεν έχει να κάνει με κάποια ανάγκη του Θεού. 

Δεν είναι δυνατό ο υλικός ή ακόμη και αυτός ο πνευματικός κόσμος να μπορεί να προσφέρει κάτι επιπλέον στη δόξα του Θεού.

Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων φανερώνεται από τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο οποίος λέγει ότι ο Θεός τους έδωσε ύπαρξη και ζωή γι΄ αυτούς τους ίδιους, με κίνητρο την «εκστατική» του αγάπη και αγαθότητα και με σκοπό να συμμεριστούν ως λογικά όντα τη μακαριότητά του. 

Μετέχουν στη Θεία μακαριότητα και τρέφονται με τη διαρκή θέα του προσώπου του Θεού. Ωστόσο αυτή η συμμετοχή στη θεία μακαριότητα ωθεί τις αγγελικές δυνάμεις σε μία συνεχή ανοδική πορεία, σε μία πορεία προς τη πνευματική τελειότητα.

Φύση και Χαρακτηριστικά των αγγέλων
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός προσπαθώντας να δώσει έναν ορισμό περί των αγγέλων λέγει ότι είναι φύσεις νοερές, αεικίνητες, αυτεξούσιες, ασώματες. Υπηρετούν το θεό και είναι κατά χάριν αθάνατες. 

Η φύση των αγγέλων είναι πνευματική. Επειδή όμως απολύτως άϋλος και ασώματος νοείται μόνο ο Θεός, γι΄ αυτό το αγγελικό σώμα νοείται ως αιθέριο, πυροειδές, ταχύτατο και πολύ λεπτότερο από τη γνωστή μας ύλη.

Οι άγγελοι ως προς τη προαίρεση είναι ελεύθεροι και τρεπτοί, έχοντας δυνατότητα να προκόπτουν στο αγαθό, αλλά και να τρέπονται στο κακό. 

Οι νοερές δυνάμεις διαθέτουν σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά νου και λόγο, δίχως όμως «πνεύμα ζωοποιό» επειδή δεν έχουν σώμα. Γι΄ αυτό δεν συνάγουν τη θεία γνώση μέσα από τις αισθήσεις ή από αναλύσεις λογισμών, αλλά μένοντας καθαροί από κάθε υλικό στοιχείο συλλαμβάνουν τα νοητά νοερώς και αϋλως. 

Παρ΄ όλη τη καθαρότητα και απλότητα της αγγελικής φύσης, οι άγγελοι είναι δεκτικοί της κακίας. Έτσι μπορούν να επιλέξουν τη συνεχή προαγωγή στην άνωθεν Γνώση και τη κοινωνία της Αγάπης ή την άρνηση αυτής της Αγαθότητας. 

Αποτέλεσμα της ελευθερίας τους είναι και η πτώση του τάγματος του Εωσφόρου. Αυτό το αγγελικό τάγμα δεν αρκέστηκε στη θαυμαστή λαμπρότητά του, αρνήθηκε την ιεραρχημένη πρόοδο της θείας γνώσης και θέλησε τη πλήρη και άμεση εξομοίωσή του με το Θεό. Γι΄ αυτό το λόγο ηθελημένα δόθηκε στη κακία, στερήθηκε την αληθινή ζωή, την οποία μόνο του (το τάγμα των δαιμόνων) αρνήθηκε. Κατ΄ αυτό τον τρόπο έγιναν πνεύματα νεκρά αφού απέβαλαν την αληθινή ζωή και δεν αισθάνονται κόρο από την ορμή τους προς τη κακία προσθέτοντας με άθλιο τρόπο διαρκώς κακία επάνω στην ήδη υπάρχουσα.

Οι άγγελοι όμως που δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην αποστασία του, απέκτησαν το χάρισμα της τέλειας ατρεψίας και ακινησίας προς το κακό. Αυτό συνέβη με την ενανθρώπηση, τη σταυρική θυσία και την ανάσταση του Χριστού, αφού έμαθαν ότι ο δρόμος που οδηγεί στην ομοίωση με το Θεό δεν είναι η έπαρση, αλλά η ταπείνωση.

Η ακινησία των αγγέλων προς το κακό δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται το αυτεξούσιό τους, αλλά ότι εξαγιάζεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Οι άγγελοι έχουν μεγαλύτερες και ανώτερες γνωστικές ικανότητες από τους ανθρώπους. Βέβαια δεν είναι ούτε παντογνώστες, ούτε παντοδύναμοι όπως ο Θεός.
Δεν προγνωρίζουν τα μέλλοντα, παρά μόνο αν τους τα αποκαλύψει ο Θεός, ούτε γνωρίζουν τι ακριβώς κρύβεται στη καρδιά κάθε ανθρώπου. 

Δεν γνωρίζουν πότε θα γίνει η συντέλεια του κόσμου και η Δευτέρα παρουσία του Χριστού. Η μετακίνησή τους γίνεται ταχύτατα, αλλά δεν είναι πανταχού παρόντες. Κάθε φορά βρίσκονται σε συγκεκριμένο τόπο, δίχως να γνωρίζουν το τι συμβαίνει αλλού.

Δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική, ενώ δεν χρειάζονται τροφή για να ζήσουν, ή ανάπαυση για να ξεκουραστούν, αλλά ούτε πεθαίνουν και ούτε πολλαπλασιάζονται. Η αθανασία τους δεν πηγάζει από τη φύση τους, αλλά επειδή μετέχουν «κατά χάριν» στην αγιότητα του Θεού.

Διάταξη των αγγέλων
Ο αριθμός των αγγελικών όντων είναι ανυπολόγιστος και απροσμέτρητος. Ο ίδιος ο Ιησούς ομιλεί στη Γεσθημανή για περισσότερες από δώδεκα λεγεώνες αγγέλων, ενώ ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μαρτυρεί ότι είδε και άκουσε γύρω από το Θεϊκό θρόνο χορωδία από μυριάδες μυριάδων και χιλιάδες χιλιάδων αγγέλων.
Όλοι αυτοί οι αναρίθμητοι άγγελοι είναι οργανωμένοι σε τάγματα ή αλλιώς σε τάξεις. 

Συγκεντρώνοντας τις αναφορές σε αυτό το θέμα του Προφήτη Ησαϊα, του προφήτη Ιεζεκιήλ, του αποστόλου Παύλου, του αγίου Διονυσίου του αρεοπαγίτη και του Οσίου Νικήτα Στηθάτου, μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής:

Τα τάγματα των αγγέλων είναι εννέα, τα οποία ταξινομούνται σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες, κατά τον ακόλουθο τρόπο: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι - Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες - Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι.

Ιδίωμα της πρώτης ιεραρχίας είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων, ενώ έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ». Η δεύτερη ιεραρχία έχει ως ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και την διενέργεια των θαυμάτων, ενώ έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος «Άγιος, Άγιος, Άγιος». Τέλος ιδίωμα της τρίτης ιεραρχίας είναι να εκτελούν θείες υπηρεσίες και έργο τους αποτελεί ο ύμνος «Αλληλούϊα».

Πέρα από τα ονόματα των εννέα τάξεων, η Αγία Γραφή μας φανερώνει και τα προσωπικά ονόματα ορισμένων αγγέλων. Γνωρίζουμε το Γαβριήλ, που σημαίνει «ήρωας του Θεού», από την εμφάνισή του στο προφήτη Δανιήλ, στο προφήτη Ζαχαρία και στη Θεοτόκο. Γνωρίζουμε το Μιχαήλ, που σημαίνει «τις ως ο Θεός ημών», ενώ εμφανίζεται πολλές φορές στη Παλαιά Διαθήκη. Ο Ραφαήλ είναι ο τρίτος άγγελος που γνωρίζουμε, το όνομά του σημαίνει «ο Κύριος θεραπεύει» και εμφανίζεται στον Τωβίτ μεταφέροντας τις ανθρώπινες προσευχές στο θρόνο του Θεού. Τέλος γνωστός από την εβραϊκή παράδοση είναι και ο Ουριήλ.

Έργο των αγγέλων

Οι άγγελοι πραγματοποιούν τριπλό έργο. 

Πρώτα απ΄ όλα δοξολογούν ακατάπαυστα το Θεό. Αυτή η δοξολογία δεν τους έχει επιβληθεί ως εντολή, αλλά είναι τελείως αυθόρμητη, που ξεπηγάζει από τους ίδιους, όταν αντικρύζουν το κάλλος του Θεϊκού προσώπου και τα μεγαλεία της δημιουργίας του. Τη νύχτα των Χριστουγέννων π.χ. εμφανίσθηκε πλήθος στρατιάς ουρανίου που αινούσε το Θεό για το γεγονός της θείας ενσαρκώσεως.
Το δεύτερο έργο τους είναι η διακονία στη Θεία Οικονομία. Νιώθουν τόση αγάπη και ευγνωμοσύνη προς το Πλάστη τους και σφοδρή επιθυμία για τη δική τους πρόοδο, ώστε να διακονούν τα μυστήρια της Θείας Οικονομίας. Τα αγγελικά τάγματα μεταδίδουν ιεραρχικά το φωτισμό και τη γνώση το ένα στο άλλο. Τις αποκαλύψεις του Θεού τις διδάσκουν οι ανώτερες τάξεις στις κατώτερες και όταν επιτρέψει ο Θεός να αποκαλυφθεί κάποιο μυστήριο σε νου αγίου ανθρώπου, αυτό θα γίνει ιεραρχικά.
Το τρίτο έργο των αγγελικών δυνάμεων αφορά τη σωτηρία των ανθρώπων. Με αυτό επιφορτίσθηκαν μετά την δημιουργία του ανθρώπου και το επιτελούν με ιδιαίτερη προθυμία και χαρά, αφού κάθε φορά που μετανοεί ένας άνθρωπος για τις αμαρτίες του, πανηγυρίζουν και χαίρονται στον ουρανό.

Στο αρχαιότατο έργο «ποιμήν» του Ερμά, γίνεται λόγος για τον προσωπικό φύλακα άγγελο κάθε ανθρώπου. Αυτός μάλιστα είναι τρυφερός, σεμνός, πράος, διδάσκει στην ανθρώπινη καρδιά τη δικαιοσύνη και το δρόμο προς το αγαθό. Και άλλοι πατέρες της εκκλησίας μας διδάσκουν ότι απαραίτητη προϋπόθεση παραμονής του φύλακα αγγέλου δίπλα στον άνθρωπο, είναι ο άγιος βίος, διαφορετικά απομακρύνεται εξ΄ αιτίας των πονηρών και αμαρτωλών έργων. Ο άγγελος αυτός παρηγορεί στις θλίψεις, βοηθά στους πόνους, συμπάσχει με τον άνθρωπο, τον οδηγεί στη μετάνοια και τον προστατεύει από ορατούς και αόρατους εχθρούς.

Εκτός όμως από το φύλακα άγγελο του κάθε ανθρώπου, υπάρχουν και οι φύλακες άγγελοι των εθνών, των πόλεων και των κατά τόπους εκκλησιών. Στη Παλαιά Διαθήκη στο βιβλίο του Δευτερονομίου ο Θεός διαμοιράζει τα έθνη και τοποθετεί τα όρια των εθνών σύμφωνα με τον αριθμό των αγγέλων του. Έπειτα ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί ότι ο Θεός έχει εγκαταστήσει σε κάθε πόλη στρατόπεδα αγγέλων που αναχαιτίζουν τις επιθέσεις των δαιμόνων. Ενώ τέλος ο άγιος Ιππόλυτος είναι ιδιαίτερα σαφής, όταν παρομοιάζει την εκκλησία με πλοίο που έχει ναύτες τους αγγέλους.

Τιμή των αγγέλων
Η ορθόδοξη εκκλησία τιμούσε πάντοτε τους αγγέλους. Η δε τιμητική τους προσκύνηση διακηρύχθηκε επίσημα από τη Ζ΄ οικουμενική σύνοδο σε αντιδιαστολή προς τη λατρεία που αφορά μόνο το πρόσωπο του Θεού.
Στον εβδομαδιαίο λειτουργικό κύκλο των ακολουθιών, η Δευτέρα αφιερώνεται στις αγγελικές δυνάμεις. Δύο παρακλητικοί κανόνες αφορούν το φύλακα άγγελο και τις επουράνιες Δυνάμεις.
Ο ετήσιος λειτουργικός κύκλος σηματοδοτείται από έξι εορτές αφιερωμένες στον αγγελικό κόσμο, με κυρίαρχη εκείνη της 8ης Νοεμβρίου, κατά την οποία εορτάζεται η σύναξη των αγγέλων υπό τον αρχάγγελο Μιχαήλ ως αντίσταση κατά της αποστασίας του Εωσφόρου.

Αλλά η κατεξοχήν τιμή των αγγέλων γίνεται στη Θεία Λειτουργία. Εκεί, ο λαός του Θεού στη γη και οι στρατιές του ουρανού με ένα στόμα, σε μία κοινή λειτουργική σύναξη προσφέρουν στο Θεό δοξολογία. Μαζί με τους ιερείς συνέρχονται στο θυσιαστήριο και συλλειτουργούν τη θεϊκή αγαθότητα. Μαζί κυκλώνουν την αγία Τράπεζα και τα τίμια δώρα, διά χειρός αγγέλου αναφέρονται εις οσμήν ευωδίας πνευματικής στο υπερουράνιο και νοερό θυσιαστήριο.

Ωστόσο, εκείνοι που τιμούν ιδιαίτερα τους αγγέλους είναι οι μοναχοί. Μέσα από την διαρκή προσευχή τους, την υπεράνθρωπη άσκησή τους, αγωνίζονται να ομοιάσουν στους αγγέλους και να αναπληρώσουν το εκπεσόν τάγμα των δαιμόνων. Γι΄ αυτό και η ακολουθία της μοναχικής κουράς φέρει το όνομα: «Ακολουθία του μεγάλου και αγγελικού Σχήματος».

apostoliki-diakonia

Σύναξη

Με τον όρο Σύναξις - η έχει καθιερωθεί στη δογματική χριστιανική γλώσσα και λειτουργική να καλείται η συνάθροιση των πιστών προκειμένου να τιμήσουν ιδιαίτερα τη μνήμη Αγίου, ή κυρίαρχων προσώπων μεγάλων θρησκευτικών γεγονότων εκτελώντας ιδιαίτερη λειτουργία και με ιδιαίτερη υμνολογία.

Στην εκκλησιαστική ιστορία, οι αρχαιότερες τέτοιες συνάξεις γίνονταν μόνο στα κοιμητήρια των τόπων που μαρτύρησαν οι Άγιοι Μάρτυρες γεγονός που φέρεται να ήταν η κύρια ανάγκη όπου και ανεγέρθηκαν αρχικά υπό μορφή βωμών οι Αγίες Τράπεζες γύρω από τις οποίες τελούνταν οι πρώτες λειτουργίες, ευχαριστίες προς τον Θεό εγκωμιάζοντας παράλληλα τις πράξεις των μαρτύρων. 

Ακολούθως και κατ΄ αντιγραφή της διαρρύθμισης των αρχαίων ελληνικών ναών ανεγέρθηκαν οι χριστιανικοί ναοί με το ιερό βήμα και την Αγία Τράπεζα στο εσωτερικό, μεταφέροντας την είσοδο από δυτικά. 

Από δε τα εγκώμια αυτά των μαρτύρων δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα Συναξάρια περιλαμβάνοντας τους βίους των Αγίων που διαβάζονταν στις λειτουργίες αυτές και συνέχεια αυτών είναι τα Συναξογράφια σε μορφή ημερολογιακού εορτολογίου. Στο δε Βυζαντινό Εορτολόγιο άρχισαν να θεσπίζονται τέτοιες λειτουργικές συνάξεις πιστών την επομένη των μεγάλων Δεσποτικών, ή Θεομητορικών εορτών.

Το πιθανότερο της καθιέρωσης του όρου είναι να οφείλεται στη σύναξη των Μαθητών και Αποστόλων κατά την Πεντηκοστή όπου λαμβάνοντας την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος εξήλθαν στη συνέχεια στους διάφορους τόπους διδάσκοντας το κήρυγμα του Ιησού στην αληθή πίστη.

Τέτοιες εορτές που τελούνται σήμερα κατά ημερολογιακή σειρά είναι οι:

Σύναξις των Εβδομήκοντα Αποστόλων, εορτή που τελείται στις 4 Ιανουαρίου

Σύναξις του Ιωάννου του Προδρόμου, εορτή που τελείται την επομένη των Θεοφανείων, στις 7 Ιανουαρίου.

Σύναξις του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, εορτή που τελείται την επομένη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στις 26 Μαρτίου.

Σύναξις των Δώδεκα Αποστόλων, εορτή που τελείται στις 30 Ιουνίου.

Σύναξις των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, εορτή που τελείται στις 9 Σεπτεμβρίου.

Σύναξις των Αγίων Αναργύρων, εορτή που τελείται στις 17 Οκτωβρίου.

Σύναξις των Αγίων Ασωμάτων (των Αρχαγγέλων), εορτή που τελείται στις 8 Νοεμβρίου.

Σύναξις της Υπεραγίας Θεοτόκου, Θεομητορική εορτή που τελείται την επομένη των Χριστουγέννων στις 26 Δεκεμβρίου.

Μαμωνάς

Το ουσιαστικό Μαμωνάς απαντά τέσσερις φορές στην Καινή Διαθήκη και είναι αραμαϊκής προέλευσης, πιθανότατα από τη ρίζα «’mn» που σημαίνει "αυτό το οποίο κάποιος εμπιστεύεται". Η λέξη δεν εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη, όμως σε εβραϊκά κείμενα χρησιμοποιείται με τις έννοιες "πόρος", "κέρδος" (κυρίως το ανέντιμο), "αποζημίωση", "λύτρα" ή "δωροδοκία", δίνοντας πάντα την αίσθηση του αναξιοπρεπούς και αποτελώντας στόχο ηθικής επίκρισης. 

Λέξεις παρόμοιες του Μασοριτικού, εβραϊκού κειμένου της Π.Δ. (όπως στα Ψαλμ. 37,3 και ίσως Ησ. 33,6), αποδίδονται στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα ως "πλούτος ή αργύριον".

Η θεολογική σημασία του όρου σχετίζεται με την πλεονεξία η οποία είναι μια μορφή ειδωλολατρίας (Κολ. 3,5) αφού σημαίνει μεγαλύτερη προσκόλληση στα υλικά αγαθά παρά στο Θεό (Ματθ. 6,21), σαν να ήταν αυτά οι κύριοι του, περιφρονώντας τον αληθινό Κύριο (Ματθ. 6,24). 

Η επιλογή ενός ψεύτικου θεού αποκόπτει τον άνθρωπο από τον πραγματικό Θεό και τον οδηγεί, εν γνώση του, στην απώλεια, όπως τον Ιούδα τον πλεονέκτη (Ματθ. 6,15, Ιωαν. 17,12). 

Η αξία των φθαρτών αγαθών είναι μειωμένη κάτω από το πρίσμα της μέλλουσας ζωής (Λουκ. 6,20.24), και ο Μαμωνάς είναι άδικος, αλλά και ψεύτης και απατηλός, αφού είναι μωρία να στηρίζεται κανείς σε φθαρτά αγαθά τα οποία ο χρόνος αφανίζει και ο θάνατος αχρηστεύει (Ματθ. 6,19-20).
Πάντως, ο κάτοχος του πλούτου δεν σημαίνει ταυτόχρονα και τον υπηρέτη του. Σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας, η κατηγορία της πλεονεξίας απευθύνεται όχι στους "πλουτούντας" αλλά στους "δουλεύοντας", δηλ. αυτούς που υπηρετούν τον πλούτο (Ιωάννης ο Χρυσόστομος), καθώς υπήρξαν ευσεβείς οι οποίοι "πλούσιοι μεν ήσαν, αλλ' ου τω πλούτω εδούλευον" προσφέροντας αυτόν σε εκείνους που είχαν ανάγκη (Ευθύμιος ο Ζιγαβηνός). 

Απαραίτητη προϋπόθεση, ο πλούτος αυτός να μην είναι "εξ αρπαγής" (Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

orthodoxwiki.org

Εξαπτέρυγα

Τα Εξαπτέρυγα, είναι εκείνα τα ιερά σκεύη, που συνήθως οι περισσότεροι τα παρατηρούμε στην περιφορά του εσταυρωμένου και επιταφίου, στην Μεγάλη Είσοδο των Τιμίων Δώρων καθώς επίσης και σε διάφορες Λιτανείες.
Τα Εξαπτέρυγα είναι μεταλλικοί ή ξύλινοι δίσκοι, διακοσμημένοι με εγχάρακτες και ανάγλυφες παραστάσεις και πολύτιμους λίθους.

Σ΄ αυτά εικονίζονται μορφές του Χριστού, της Παναγίας και διαφόρων Αγίων.

Κανονικά όμως πρέπει εικονίζονται τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, τα οποία και συμβολίζουν. Τα εξαπτέρυγα δηλαδή συμβολίζουν τον αόρατο κόσμο των Αγγελικών Ταγμάτων, αυτούς που φρουρούν τον Παράδεισο.

Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας οι άγγελοι, όπως αργότερα και οι άνθρωποι, δημιουργήθηκαν από τον Θεό με κίνητρα την «εκστατική» αγάπη Του για να συμμεριστούν και άλλα όντα τη μακαριότητά Του. 

Οι άγγελοι, αναγνωρίζοντες ο δώρημα αυτό του Θεού, Τον δοξολογούν και συγχρόνως προσφέρονται πρόθυμα, τόσο από ευγνωμοσύνη, όσο και για τη δική τους πρόοδο προς την ατέλεστη τελειότητα και πάνω απ' όλα από αγάπη, να υπηρετούν τον ανενδεή Θεό.

Σε ορισμένα Εξαπτέρυγα κρέμονται κουδουνάκια, που συμβολίζουν τον ύμνο που προσφέρουν τα Σεραφείμ στον Θεό. Τοποθετούνται πάνω σε στύλους στο Ιερό Βήμα, ανατολικά της Αγίας Τράπεζας και στο μέσον φέρουν τον Τίμιο Σταυρό. Προπορεύονται πάντοτε στις Εισόδους των Ιερών Ακολουθιών, Εσπερινού, Λιτανείας, Θείας Λειτουργίας και Εξόδιας και τα κρατούν ιερόπαιδες. (κοινώς παπαδάκια) 

Υπάρχουν και τα επιτραπέζια Εξαπτέρυγα που τοποθετούνται πάνω και ανατολικά της Αγίας Τράπεζας, είναι μικρότερα από τα παραπάνω και τα φέρουν οι διάκονοι, όταν είναι πολλοί, κατά της Είσοδο των Τιμίων Δώρων.

Πηγή: Αρχιμανδρίτου Ισαάκ Τσάπογλου του Ιεροκήρυκος

Βιβλίο: Ηγάπησα, Κύριε, ευπρέπειαν οίκου σου…

apfilipposgrammatikous

Ιερό Βήμα

Το ιερό Βήμα βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του ναού. Λέγεται έτσι επειδή βρίσκεται πιο ψηλά από τον υπόλοιπο ναό, κατ’ επίδραση των ρωμαϊκών βασιλικών, οι οποίες ήταν υπερυψωμένες στο σημείο αυτό.
Το Άγιο Βήμα είναι χώρος ιερός, επειδή εκεί τελούνται τα ιερά μυστήρια, με κορυφαίο το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Επιτρέπεται η είσοδος στο ιερό μόνο των κληρικών και γι’ αυτό ονομάζονταν άδυτον και άβατον. 

Στους βυζαντινούς χρόνους, στον μόνο λαϊκό, στον οποίο επιτρέπονταν ή είσοδος ήταν ο αυτοκράτορας, διότι θεωρούνταν ιερό πρόσωπο.

Η ανατολική πλευρά του ιερού Βήματος καταλήγε σε κόγχη, η οποία ονομάζεται Πλατυτέρα. 

Στο μέσον του βρίσκεται η Αγία Τράπεζα (Mensa Sacra), που λέγεται και ιερό Θυσιαστήριο, επειδή πάνω σε αυτή τελείται η αναίμακτη απολυτρωτική Θυσία του Χριστού στο διηνεκές. 

Η Αγία Τράπεζα συμβολίζει τον ζωηφόρο Τάφο του Χριστού, μέσα από τον οποίο πήγασε η αληθινή ζωή του κόσμου. 

Τα πολυτελή καλύμματα, της Αγίας Τραπέζης συμβολίζουν τα ιερά σάβανα και τη σινδόνα, με την οποία τυλίχθηκε το άχραντο Σώμα του Χριστού κατά την θεία ταφή Του. 

Στους πρωτοχριστιακούς χρόνους ως άγιες Τράπεζες χρησιμοποιούνταν τάφοι μαρτύρων. Συνεχίζοντας αυτή την παράδοση η Εκκλησία μας μέχρι σήμερα, κατά τα εγκαίνια του ναού, ο επίσκοπος τοποθετεί λείψανα αγίων σε κρύπτη της αγίας Τραπέζης. Εάν δεν έχει εγκαινιασθεί ο ναός χρησιμοποιείται το ιερό αντιμήνσιο, ειδικό ύφασμα, το οποίο φέρει την παράσταση της ταφής του Κυρίου και έχει ραμμένα επάνω άγια λείψανα.
Η αγία Τράπεζα στηρίζεται συνήθως σε έναν στύλο, ο οποίος συμβολίζει τον ασάλευτο στύλο της Εκκλησίας, το Χριστό, ή σε τέσσερις στύλους που συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές. 

Πάνω στην αγία Τράπεζα υπάρχει το ιερό Ευαγγέλιο, το οποίο συμβολίζει την πραγματική παρουσία του Χριστού στην Εκκλησία και το ότι η Εκκλησία διαφυλλάσει την Αλήθεια. 

Υπάρχει ακόμα ο Σταυρός ευλογίας, ο οποίος συμβολίζει την ανίκητη δύναμη της Εκκλησίας κατά του κακού, καθώς και το ιερό αντιμήνσιο. 

Στο πάνω μέρος υπάρχει το ιερό Αρτοφόριο, ερμητικά κλειστό, στο οποίο φυλάσσεται ο καθαγιασμένος, από την Μ. Πέμπτη, άγιος Άρτος εμποτισμένος με το τίμιο Αίμα του Κυρίου, για την μετάληψη των ετοιμοθάνατων πιστών. 

Εκατέρωθεν του Αρτοφορίου είναι τοποθετημένα τα κηροπήγια, τα οποία συμβολίζουν το ανέσπερο φως της χριστιανικής διδασκαλίας.

Πίσω από την αγία Τράπεζα υπάρχουν τα εξαπτέρυγα, μεταλλικά λάβαρα με παραστάσεις αγγελικών μορφών που ακτινοβολούν. Συμβολίζουν το αγγελικό τάγμα των εξαπτερύγων αγγέλων, το οποίο παραστέκεται τιμητικά στο Θεό.

Στη βορειοανατολική πλευρά στο ιερό Βήμα υπάρχει η κόγχη της ιεράς Προθέσεως, που συμβολίζει το ιερό σπήλαιο της Γεννήσεως. Σε αυτή προετοιμάζονται τα τίμια Δώρα, πριν μεταφερθούν κατά τη Μεγάλη Είσοδο στην αγία Τράπεζα για να καθαγιασθούν. Η κόγχη αυτή φέρει την εικονογραφική παράσταση της Άκρας Ταπείνωσης και σπάνια την εικόνα της Γεννήσεως. 

Στην Πρόθεση υπάρχει το άγιο Ποτήριο, στο οποίο ενώνεται ο οίνος (νάμα) και το νερό, τα οποία θα μεταβληθούν σε Αίμα Χριστού. Δίπλα υπάρχει το ιερό Δισκάριο, πάνω στο οποίο τοποθετείται ο Αμνός, το τεμάχιο άρτου, που θα μεταβληθεί σε Σώμα Χριστού, καθώς και άλλα τεμάχια από το πρόσφορο, αφιερωμένα στην Θεοτόκο, τους αγίους αγγέλους, τους ζώντες πιστούς, τους κεκοιμημένους πιστούς. 

Αυτό το ιερό σύνολο πάνω στο δισκάριο συμβολίζει την ενότητα της Εκκλησίας. Πάνω στο ιερό Δισκάριο υπάρχει επίσης ο Αστερίσκος, ο οποίος συμβολίζει τον αστέρα της Γεννήσεως και σκοπό έχει να εμποδίζει το ιερό κάλυμμα να ακουμπά στα τεμάχια του αγίου Άρτου. Στην ιερά Πρόθεση υπάρχει, επίσης, η λαβίδα (κοχλιάριο) με το οποίο κοινωνούν οι πιστοί, η αγία λόγχη, η οποία συμβολίζει τη λόγχη που κεντήθηκε ο Κύριος κατά τη σταύρωση και ο σπόγγος που και αυτός συμβολίζει το σπόγγο που δόθηκε όξος στον Κύριο και το Ζέον, δοχείο που περιέχει ζεστό νερό, το οποίο χύνεται στο ιερό Ποτήριο και συμβολίζει τη ζέση της πίστεως. 

Τέλος σε αυτή υπάρχουν τα καλύμματα των ιερών σκευών, ο αήρ και το ιερό μανδήλιο.

Άλλα σκεύη του ιερού Βήματος είναι το θυμιατήριο, με το οποίο θυμιάζει ο ιερεύς το λαό και συμβολίζει την προσευχή των πιστών, η οποία κατευθύνεται “ως θυμίαμα ενώπιον του Θεού”. 
Τα κουδουνάκια του θυμιατού συμβολίζουν το εύηχο κήρυγμα της χριστιανικής διδασκαλίας και το άρωμα του θυμιάματος τη θεία χάρη. 

Οι λαμπάδες και οι φανοί των εισόδων και λιτανειών, τα οποία δίνουν λαμπρότητα στις ιερές ακολουθίες συμβολίζουν το φως του Χριστού, το οποίο διαλύει τα νοητά σκοτάδια των ανθρώπινων πλανών και ανοίγει το δρόμο για την εν Χριστώ σωτηρία.

Το ιερό Βήμα χωρίζεται από τον κυρίως ναό με το τέμπλο, το οποίο διαμορφώθηκε σταδιακά. Στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές αποτελούνταν από μικρούς κιονίσκους και μαρμάρινα ή ξύλινα θωράκια. Αργότερα προστέθηκαν οι μεγάλες εικόνες και διπλασιάστηκε σε ύψος και προστέθηκε το δωδεκάορτο, οπότε πήρε τη σημερινή του μορφή. Η επικοινωνία ιερού Βήματος και κυρίως ναού γίνεται με τις τρεις θύρες, την ωραία πύλη (κεντρική), από την οποία εισέρχονται και εξέρχονται μόνο οι λειτουργοί, τη βόρεια και τη νότια πύλη.

Φωτογραφίες: Χρήστος Μπόνης

dogma